Bệnh viêm phế quản mạn tính là một loại của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). . Đây là một nhóm rộng các tình trạng phổi bao gồm khí thũng và viêm phế quản mãn tính. Những điều kiện này có thể hạn chế luồng không khí trong phổi và dẫn đến các vấn đề về hô hấp.
Viêm đường hô hấp được gọi là viêm phế quản. Đây là những phế quản, là đường dẫn khí. Có quá nhiều chất nhầy được sản xuất do sự kích thích này. Các loại viêm phế quản khác nhau tồn tại. Tuy nhiên, điển hình nhất là cấp tính và mãn tính.
Nhiễm trùng phế quản dai dẳng được gọi là bệnh viêm phế quản mãn tính. Đó là điển hình của những người hút thuốc. Nhiễm trùng phổi có nhiều khả năng ảnh hưởng đến những người bị viêm phế quản mãn tính. Những cơn viêm phế quản cấp tính, khi các triệu chứng nghiêm trọng hơn, cũng xảy ra ở họ.
Đối tượng dễ mắc bệnh viêm phế quản mãn tính
Ở Việt Nam, viêm phế quản cả cấp tính và mãn tính là bệnh phổ biến, có thể tấn công mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, một số người có nguy cơ mắc bệnh viêm phế quản mãn tính cao hơn, chẳng hạn như:
- Người hút thuốc: Các hóa chất trong khói thuốc lá gây hại cho các lông mao trong phổi, dẫn đến tổn thương phổi nghiêm trọng. Thống kê cho thấy hơn 90% người bị bệnh viêm phế quản mãn tính đã từng hút thuốc.
- Những người thường xuyên tiếp xúc với nguồn không khí độc bao gồm những người làm việc trong môi trường ô nhiễm, thường xuyên hít thở khí độc, bụi bẩn hoặc tiếp xúc với một số tác nhân gây kích ứng đường hô hấp như bông gòn, bụi vải, khói hóa chất.
- Những người có hệ thống miễn dịch yếu hơn hoặc những người có tiền sử mắc bệnh mãn tính.
- Người cao tuổi nằm trong số những người dễ bị bệnh viêm phế quản mãn tính nhất và có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn.
Phân loại viêm phế quản mạn tính
- Căn cứ vào sinh lý bệnh, điều trị và tiên lượng, người ta chia bệnh viêm phế quản mãn tính thành 3 loại:
- Bệnh viêm phế quản mãn tính đơn thuần (viêm phế quản mãn tính không tắc nghẽn) phần lớn ảnh hưởng đến đường hô hấp trung tâm, tiên lượng tốt và phế quản đáp ứng bình thường với các kích thích.
- Viêm phế quản tắc nghẽn mãn tính co thắt do hen được đặc trưng bởi phản ứng tăng lên của phế quản đối với các kích thích.
- Bệnh viêm phế quản tắc nghẽn mãn tính biểu hiện khí phế thũng tiên lượng xấu và gây co thắt đường thở ngoại vi (phế quản, tiểu phế quản 2mm).
Những triệu chứng chung của bệnh viêm phế quản mãn tính
Đờm và ho ra máu là triệu chứng điển hình nhất của bệnh viêm phế quản mãn tính. Thông thường, căn bệnh này kéo dài tổng cộng 90 ngày trở lên mỗi năm, liên tục hoặc theo từng đợt. Mỗi bệnh nhân có lượng đờm và mức độ ho khác nhau. Chất nhầy trong suốt, vàng, xanh lá cây hoặc đôi khi có màu đỏ thẫm đều có thể xảy ra. Sản xuất đờm có xu hướng tăng theo thời gian và thường xuyên hơn vào buổi sáng.
- Khó thở (thở nhanh): Dần dần trở nên tồi tệ hơn khi tình trạng trở nên tồi tệ hơn. Khó thở khi nghỉ ngơi là dấu hiệu cho thấy bệnh đã tiến triển thành bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hoặc đã phát triển thành khí thũng ở những người bị bệnh viêm phế quản mãn tính thường cảm thấy khó thở khi hoạt động và bắt đầu ho.
- Thở khò khè: Khi đường thở bị chặn một phần, người ta thường nghe thấy âm thanh như tiếng huýt sáo gọi là thở khò khè.
Triệu chứng phân biệt bệnh nhân mắc viêm phế quản mạn tính loại nào
- Triệu chứng viêm phế quản mạn không tắc nghẽn (viêm phế quản mạn đơn thuần)
Ho là triệu chứng khiến bệnh nhân phải đi khám. Ho ngắt quãng hoặc dai dẳng thường kèm theo đờm, thường là vào buổi sáng, sau đó dễ bị kích hoạt bởi các chất kích thích hít vào, và cuối cùng trở nên dai dẳng. Thật đơn giản để bỏ qua bước này.
Đờm ban đầu đặc quánh, nhưng khi bệnh tiến triển nặng hơn thì đờm có mủ và nhiều hơn. Sau khi bỏ hút thuốc, ho có đờm có thể kéo dài đến sáu tháng.
Thỉnh thoảng khó thở vào thời điểm này, có thể là do béo phì, lười vận động hoặc nồng độ HbCO trong máu tăng cao do hút thuốc.
Vết nứt đôi khi có thể được tìm thấy khi khám sức khoẻ; tuy nhiên, chúng biến mất khi hít thở sâu hoặc ho.
- Triệu chứng viêm phế quản mạn tắc nghẽn dạng hen
Bệnh nhân thường xuyên cho biết khó thở kèm theo ho khạc đờm: ngắt quãng, thường gặp nhất sau nhiễm trùng, tiếp xúc với các kích thích (lạnh, gắng sức, dị nguyên, khí độc,…).
Rales, ngáy khi thở ra, thỉnh thoảng có ran ẩm và thường biến mất khi ho được phát hiện khi khám khi khó thở.
- Triệu chứng viêm phế quản mạn tắc nghẽn dạng khí phế thủng
Khi nặng hơn, bệnh nhân khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi. Khó thở là một khiếu nại chủ quan lớn.
Ho có đờm trong giai đoạn này dần dần chấm dứt.
Các phát hiện khi khám bao gồm lồng ngực thùng, thở ra kéo dài và tiếng thổi phế nang giảm hoặc không tồn tại.
Vậy trường hợp nào người mắc bệnh viêm phế quản mãn tính khám bác sỹ?
- Đánh giá y tế và điều trị viêm phế quản mãn tính
- Nếu bệnh nhân có bất kỳ triệu chứng nào sau đây, họ nên tham khảo ý kiến bác sĩ ngay lập tức:
- Sinh ra chứng mất ngủ do ho nhiều và dữ dội.
- Sốt kéo dài hơn ba ngày hoặc tăng trên 38 độ,
- Các vấn đề về hô hấp hoặc chất nhầy có máu, hơi vàng hoặc hơi xanh khi ho.
- Hơn ba tuần ho.
Bạn đọc có thể xác định mình có bị bệnh viêm phế quản mãn tính hay không dựa vào các triệu chứng nêu trên. Tuy nhiên, lời khuyên của chúng tôi dành cho các bạn là hãy đến gặp bác sĩ ngay khi nhận thấy các triệu chứng nhẹ trên cơ thể, đặc biệt nếu bạn là người lớn tuổi, để chẩn đoán tình trạng bệnh và chăm sóc y tế kịp thời.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh viêm phế quản mãn tính
Có rất nhiều yếu tố có thể dẫn đến bệnh viêm phế quản mãn tính, bao gồm: hút thuốc lào, hút thuốc trong thời gian dài, làm việc trong môi trường khói bụi ô nhiễm, khí độc, bụi mịn, bụi công nghiệp, nhiễm trùng mãn tính, dị ứng cơ địa, vân vân.
- Thuốc lá:
Lý do chính của viêm phế quản dai dẳng là thuốc lá. Đại diện cho 90% các trường hợp.
Bệnh nhân có thể không biểu hiện các triệu chứng của tình trạng này cho đến khi về già, thường là ngoài 45 đến 50 tuổi.
Các mô liên kết của thành phế quản giai đoạn này vốn đã bị tổn thương, đứt gãy và lỏng lẻo do sự tích tụ độc tố từ khói thuốc lá và tình trạng viêm nhiễm mãn tính trong nhiều năm gây tắc nghẽn dần dần. Suy giảm chức năng hô hấp (FEV1 giảm 50 ml/ 1 năm) khi nó hình thành và nặng hơn
Thời gian hút thuốc, số lượng thuốc lá hút, lượng nicotin trong mỗi điếu thuốc hoặc thiết kế của đầu lọc thuốc lá đều có thể ảnh hưởng đến tổn thương phổi.
Việc bỏ thuốc lá sẽ giúp làm chậm hơn tốc độ giảm FEV1 hàng năm, mặc dù chức năng hô hấp không thể hồi phục như ban đầu.
- Khói bụi và ô nhiễm môi trường
Khói bụi và các chất gây ô nhiễm môi trường khác từ các nhà máy, công trường xây dựng và các khu vực đông dân cư đều trở nên tồi tệ hơn do quá trình đô thị hóa và mở rộng công nghiệp. Có thể các chất hoặc khí độc hại gây hại cho môi trường gây hại cho niêm mạc đường thở, gây ra phản ứng viêm kéo dài giống như hút thuốc.
Sự phát triển của bệnh viêm phế quản mãn tính và nguy hiểm hơn là bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính có thể là kết quả của việc tiếp xúc lâu dài với các phân tử khí độc hại.
- Các yếu tố dị nguyên gây dị ứng:
Tính dễ bị tổn thương của niêm mạc đường thở đối với các kháng nguyên gây dị ứng đã được ghi nhận trong nhiều trường hợp bệnh viêm phế quản mãn tính. Trẻ nhỏ, những người có tiền sử dị ứng cơ địa, người hút thuốc lá,…
Với sự tham gia của tế bào mast, bạch cầu ái toan và các tế bào khác, quá mẫn cảm của niêm mạc phế quản sẽ kích hoạt cơ chế viêm dị ứng của đường thở. Điều này làm giải phóng các chất trung gian hóa học làm co cơ trơn phế quản, tăng tiết đàm nhớt đường hô hấp gây ho, khó thở trong các bệnh viêm phế quản mãn tính và bị hen dai dẳng.
- Độ tuổi:
Sự khởi đầu của bệnh viêm phế quản mãn tính bị ảnh hưởng bởi tuổi tác. Mặc dù cả nam và nữ ở mọi lứa tuổi đều có thể bị viêm phế quản mãn tính, nhưng bệnh viêm phế quản mãn tính dạng hen phổ biến hơn ở những người trẻ tuổi và những người mắc bệnh hen suyễn. Khí thũng, một loại bệnh viêm phế quản mãn tính, phổ biến ở những người lớn tuổi hút tẩu trong thời gian dài.
- Yếu tố xã hội:
Ô nhiễm môi trường, khói bụi công nghiệp cũng là tác nhân lớn gây ra bệnh viêm phế quản mãn tính. Do đó, tỷ lệ bệnh nhân viêm phế quản mãn tính có xu hướng tăng dần ở cả các quốc gia phát triển và đang phát triển. Ngoài ra, tỷ lệ viêm phế quản mãn tính cao hơn ở những người có thu nhập thấp so với những người có thu nhập cao.
- Giới tính:
Nam giới thường xuyên bị bệnh viêm phế quản mãn tính với tỷ lệ cao hơn nữ giới do vấn đề hút thuốc.
- Thời tiết – Khí hậu:
Sự thay đổi thời tiết thường xuyên có tác động đến rối loạn hô hấp. Yếu tố này cũng ảnh hưởng đáng kể đến viêm phế quản mãn tính. Sự khởi phát của cảm lạnh hoặc cúm có thể dẫn đến ho ra nhiều chất nhầy và co thắt phế quản.
- Tình trạng nhiễm trùng:
Đây là yếu tố có tác động lớn nhất đến bệnh viêm phế quản mãn tính. Nhiễm trùng lặp đi lặp lại có thể làm hỏng nhu mô phổi, làm suy hô hấp hoặc nặng hơn là dẫn đến viêm phổi và suy hô hấp.
Điều trị bệnh viêm phế quản mãn tính
Quá trình điều trị bệnh viêm phế quản mãn tính sẽ khác nhau tùy thuộc vào từng trường hợp. Các phương pháp điều trị thường tập trung vào các triệu chứng của bệnh, chẳng hạn như:
- Thuốc: Các bác sĩ thường khuyên dùng thuốc giãn phế quản cho bệnh nhân viêm phế quản mãn tính. Thuốc này giúp bệnh nhân thở dễ dàng hơn bằng cách mở đường thở đến phổi.
Tùy từng trường hợp, bác sĩ có thể khuyên bệnh nhân sử dụng mặt nạ phòng độc để giúp cơ thể hấp thụ thuốc. Đối với những trường hợp nặng hơn, bác sĩ có thể cho thuốc theophylline để giúp bệnh nhân thở dễ dàng hơn bằng cách làm giãn các lớp cơ trong đường thở.
Bác sĩ sẽ kê toa thuốc chống viêm dạng hít hoặc thuốc viên hỗ trợ mở đường thở nếu không có loại thuốc nào làm giảm các triệu chứng của bạn.
- Chương trình phục hồi chức năng phổi: Đây là phương pháp điều trị cho những người bị viêm phế quản mãn tính kết hợp tập thể dục, kỹ thuật thở và chế độ ăn uống. Ứng dụng khoa học của chương trình phục hồi chức năng phổi sẽ giúp bệnh nhân phát triển thể lực, tăng cường sức đề kháng và giúp hô hấp dễ dàng hơn.
Việc sử dụng dụng cụ thông đàm tạo điều kiện thuận lợi cho người bệnh khạc ra dịch.
- Những người bị bệnh viêm phế quản mãn tính có thể thở dễ dàng hơn nhờ liệu pháp oxy.
Bệnh nhân viêm phế quản mãn tính có thể cải thiện sức khỏe bằng cách đi lại nhẹ nhàng và tập thể dục.
Cách phòng tránh bệnh viêm phế quản mãn tính
Ngay từ bây giờ, mọi người hãy lưu ý những thông tin sau để phòng tránh và giảm nguy cơ mắc bệnh viêm phế quản mãn tính:
- Bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá là một trong những nguy cơ gây các bệnh về phổi nói chung, trong đó có viêm phế quản mãn tính, gây tổn thương chức năng của hệ hô hấp và có khả năng dẫn đến ung thư phổi. Bỏ hút thuốc có lợi cho cả sức khỏe của bạn và sức khỏe của những người xung quanh bạn. vì khói thuốc thụ động cũng có tác động bất lợi đến sức khỏe.
- Khi làm việc hoặc ở xung quanh môi trường bẩn, bụi, luôn sử dụng khẩu trang và đồ bảo hộ để giảm nguy cơ hóa chất nguy hiểm xâm nhập vào hệ hô hấp của bạn.
- Khi ở trong môi trường ô nhiễm, đeo khẩu trang sẽ giảm khả năng mắc bệnh viêm phế quản mãn tính.
- Duy trì vệ sinh tay đầy đủ bằng xà phòng kháng khuẩn một cách thường xuyên. Giữ gìn vệ sinh đường hô hấp tốt (nhỏ mũi, súc miệng…) bằng nước muối sinh lý.
- Cơ thể có thể được bảo vệ khỏi nhiều bệnh về đường hô hấp, bao gồm viêm phế quản mãn tính, bằng cách tiêm vắc-xin ho gà, cúm hoặc viêm phổi.
Viêm phế quản mãn tính có nguy hiểm không?
Với khả năng tiến triển thành biến chứng gây bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và suy hô hấp, viêm phế quản mãn tính là bệnh lý đường hô hấp vô cùng nguy hiểm. Nghiêm trọng hơn, những người bị viêm phế quản mãn tính có nguy cơ cao mắc ung thư phổi, ung thư biểu mô phế quản hoặc bệnh lao.
Tất cả những căn bệnh này đều đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng của bệnh nhân. Do khả năng thở của bệnh nhân giảm đi đáng kể nên việc điều trị dứt điểm bệnh viêm phế quản mãn tính cũng vô cùng khó khăn.